در فرهنگ و تمدن ایرانی، صلح مفهومی بسیار فراتر از صرف پایان جنگ و خشونت دارد؛ ریشه در همزیستی و توازن با طبیعت دارد. این نگاه عمیق در اندیشه بزرگانی چون کوروش بزرگ به وضوح دیده میشود.
کوروش بزرگ در منشور خود بر اهمیت احترام به منابع طبیعی تأکید میکند:
«به فهم آب رسیدن و گندم را گرامی داشتن، این آیین من است.»
او منابع طبیعی را نه تنها ابزاری اقتصادی، بلکه بخشهایی از حیات و موجوداتی شایسته احترام میدانست. در این فلسفه، احترام به زمین، آب، گیاهان و حیوانات جزئی جداییناپذیر از صلح حقیقی است.
کوروش هرگونه آسیب به محیطزیست را نقض صلح و موجب آشفتگی در هستی میداند:
«هرکه روندهای را بیازارد، جهان را آزرده است. او که درختی را بیافکند، بیاجاق خواهد مرد. او که آب را بیالاید، روان خویش را آلوده است.»
این تأکید نشان میدهد که هر آسیبی به طبیعت، توازن و همزیستی میان انسان و دیگر موجودات را بر هم میزند و در نتیجه، نقض صلح است.
در دنیای امروز، تعریف رایج صلح معمولاً به معنای غیاب جنگ و خشونتهای انسانی است. با این حال، همانطور که در روشنگریهای نعمتالله فاضلی و محمد درویش نیز بیان شده، صلح حقیقی مفهومی عمیقتر است که شامل احترام به کرامت تمامی موجودات زنده نیز میشود.
دلایل لزوم این تعریف فراگیر از صلح:
۱. برقراری توازن و عدالت وجودی: انسانها تنها ساکنان این کره خاکی نیستند. صلح واقعی یعنی پذیرش اینکه همه موجودات زنده شایسته زندگی عادلانه و با کرامتاند. هرگونه ظلم به طبیعت یا حیوانات، تهدیدی جدی برای ثبات و پایداری حیات است.
۲. حفاظت از محیطزیست به عنوان زیربنای حیات انسان: آسیب به طبیعت و آلودگی آب و هوا در نهایت بقای انسان را به خطر میاندازد. صلح با طبیعت، پیششرط رسیدن به یک دنیای سالمتر و امنتر برای نسلهای آینده است.
۳. تبدیل صلح به یک ارزش جهانی: برای تبدیل شدن صلح به یک ارزش جهانی، باید دامنه آن گسترش یابد تا همه موجودات زنده را دربر گیرد. این رویکرد، صلح را از یک آرمان صرف سیاسی به یک بنیاد اخلاقی فراگیر تبدیل میکند.
در نهایت، صلح حقیقی فراتر از آرمانهای دوردست است و میتواند در رفتارها و زندگی روزمره ما جاری شود. وقتی به کرامت هر موجود زنده احترام بگذاریم و خود را به جای حاکم، شریک طبیعت بدانیم، میتوانیم جهانی امنتر، هماهنگتر و عادلانهتر بسازیم که در آن انسان و طبیعت در توازن و احترام متقابل زندگی میکنند.
پینوشت:
این نگاه به صلح، با الهام از روشنگریهای عمیق نعمتالله فاضلی و محمد درویش در کانال تلگرامیشان شکل گرفته است؛ جایی که در کنار توجه به ابعاد انسانی و اجتماعی صلح، احترام به طبیعت و موجودات زنده بهعنوان جزئی جداییناپذیر از آن مطرح میشود.
