پنل همایش ملی «فلسفه غرب و ترجمه» | ۲۷ بهمن ۱۳۹۹

دکتر موسی اکرمی، استاد فلسفه دانشگاه علوم و تحقیقات معتقد است در آستانه پیدایش یک فلسفه خاص با نام «فلسفه ترجمه» قرار داریم و به زودی شاهد تدوین و تصویب این رشته و آموزش آن در رشته‌هایی چون مترجمی زبان‌های گوناگون، رشته فلسفه خواهیم بود.

در جهان ارتباطات و مبادلات برساخته در تکثر زبانی انسان‌ها، ترجمه گفتاری و نوشتاری از یک زبان به زبان دیگر امری گریزناپذیر است. فلسفه از برجسته‌ترین آفریده‌های اندیشه و زبان انسان‌هاست که از دیرباز در تبادلات میان فرهنگی جوامعی که با زبان و کلیت فرهنگی ویژه به نام ملت یا قوم یا کشور از هم متمایز می‌شده‌اند جایگاه بس مهمی داشته است. توجه به امکان پذیری ترجمه، چگونگی ترجمه و مقتضیات ترجمه موفق یک متن فلسفی از زبانی به زبان دیگر همواره از دغدغه‌های مترجمان اندیشه ورز و همچنین خود فیلسوفانی بوده که هم به ترجمه متون فلسفی آفریده شده در زبان‌های دیگر نیاز داشته‌اند هم مشتاق و نگران انتقال هرچه دقیق‌تر اندیشه فلسفی از زبان مبدا به زبان مقصد بوده‌اند. این اشتیاق و نگرانی از زمان فیلسوفان بنیادگذار پیشاسقراطی و چینیان و هندیان و ایرانیان باستان تا فیلسوفان سده‌های میانه جهان اسلام و غرب وجود داشته است، چنانکه امر «ترجمه» در حرکت تاریخی فلسفه ورزی به یک مسئله فلسفی یا موضوع ویژه در فلسفه‌ورزی فلسفی تبدیل شده است.

بنیادگذار دورهٔ دکتری در رشتهٔ فلسفهٔ علم در ایران ادامه اینگونه ادامه می‌دهد: در دوران جدید، بیشتر با کوشش‌های شلایرماخر و در پرتو دستاوردهای سنت هرمنوتیک، فیلسوفانی بزرگ از دو سنت تحلیلی و قاره‌ای از نیچه و هایدگر و ویتگنشتاین تا ریکور و گادامر و کواین و دیویدسن و دریدا و بدیو توجهی ویژه به سرشت و سازوکار و نقش ویژه ترجمه داشته‌اند. در پیوند با تأملات و پژوهش‌های آنان از یک سو و در پرتو دستاوردهای شناخت‌شناسی و زبان‌شناسی و فلسفه زبان و فلسفه ذهن و علوم شناختی، از سوی دیگر نظریه‌های مهمی درباره «ترجمه» مطرح شده که هیچ مترجمی به ویژه در زمینه فلسفه از دانستن آن‌ها بی‌نیاز نیست. امروزه با کم و کیف در خور توجه این دستاوردها، ما در آستانه پیدایش یک فلسفه خاص با نام «فلسفه ترجمه» قرار گرفته‌ایم، چنانکه به زودی شاهد تدوین و تصویب این رشته و آموزش آن در رشته‌هایی چون مترجمی زبان‌های گوناگون، رشته فلسفه و رشته‌های مرتبط با ادیان خواهیم بود، رشته‌هایی که زبان در آن‌ها ویژگی‌های گوناگون شگفت خود را به نمایش می‌گذارد.